Lul*

Geen dickpic vandaag; ook geen verhaal over Overmars. Wel een lesje stilistiek dat ik ooit graag had gegeven.

Na het gesprek trof ik naast de deur van de rector een studiegenoot aan die blijkbaar ook op de vacature had gesolliciteerd. Dat was een domme fout van de organisatie, waar ik later mijn voordeel mee heb gedaan, maar toen hield me dat niet bezig.

Frans en ik wisten in ieder geval waar we het die maandag daarop met elkaar over zouden hebben. ‘Hoe ging het bij jou?’ En daarna: ‘Hoe bij jou?’

Frans vertelde dat de voorzitter van de vakgroep Nederlands hem bij het gesprek had gevraagd hoe hij zou reageren als er in de klas een leerling zomaar ineens lul tegen hem zeggen zou.

Van het antwoord van Frans weet ik niets meer, ik denk zelfs dat ik toen niet eens naar zijn reactie heb geluisterd, want ik vond het eeuwig zonde dat mij zoiets niet was gevraagd. Ik was ontzettend jaloers. Dat hadden ze mij moeten vragen! Dan was ik meteen begonnen over de metonymia en dat dit als pars pro toto daar een mooi voorbeeld van was. ‘Pars pro toto, betekent deel voor het geheel,’ zou ik gezegd hebben. ‘Onthoud dat! Een ander, meer gebruikelijk voorbeeld daarvan is ‘even de neuzen tellen’. Dat zegt een juf of meester als hij aan het einde van een dagje dierentuin, voordat de kinderen weer in de bus stappen, wil nagaan of er per ongeluk niet een blaag bij leeuwen of apen is achtergebleven. Maar waarom, de neuzen, en waarom niet de oren? Wie weet dat? Ik zal het je vertellen: dat is lastiger. Dan moet je meer tellen en daarna moet je nog verder rekenen door het aantal getelde oren door twee te delen. Lul kan trouwens al helemaal niet. Dat is én onbeschoft én onpraktisch in een gemengde klas.

Het omgekeerde gebeurt overigens ook. Dat heet totum pro parte. Dan noem je een geheel terwijl je maar een deel bedoelt.Dus als jij lui onderuit op de bank ziet hoe Ard Schenk of Atje Keulen – Deelstra opnieuw goud binnenhaalt door zich uit de naad te schaatsen, dan kom jij met je luie reet overeind om te roepen dat Nederland weer gewonnen heeft. Maar dat is helemaal niet waar. Het land deed niks en alle mensen zaten op hun krent.

Dat is trouwens een andere vorm van beeldspraak, maar geen pars pro toto, zoals lul. Bij krent gaat het om een metafoor. Dat betekent dat je a zegt als je b bedoelt. En iedereen snapt dat, zoals iedereen weet dat ik bips bedoel als ik krent zeg. Dat komt omdat a en b, dus bips en krent op een of andere manier op elkaar lijken. Je zou kunnen denken dat ook lul een metafoor is, maar dat zal de flapdrol die dat woord zojuist gebruikte vast niet bedoeld hebben.

Die mag als oefening vijftig fraaie voorbeelden van een pars pro toto bedenken en die krijg ik morgen van hem op papier. Je mag er meteen aan beginnen. Op de gang, ik hoef je niet meer in de les.’

Wat zou ik dat graag gezegd hebben tijdens het sollicitatiegesprek, maar nogmaals, mij werd niet gevraagd hoe ik zou reageren als er in de klas lul tegen me gezegd werd; dat vroegen ze aan Frans.

Daar stond tegenover dat die voorzitter van de vakgroep Nederlands me een paar dagen later belde voor een kennismaking met de vakgroep Nederlands. Jammer voor Frans. Die was de lul, ik de bofkont.

* Bij dit stukje zie ik deze keer af van een foto.