Och Heden 13 november 2023
De Utrechtse herdenking van de Kristallnacht afgelopen donderdag trok meer aandacht dan in andere jaren. Dat was ook wel een beetje te verwachten. Daarom verbaasde het me niet dat er meer politie aanwezig was voor het Spoorwegmuseum, want daar moet je zijn voor de herdenking. Nog steeds heet dat museum ook station Maliebaan. Dat is het station vanwaar in de Tweede Wereldoorlog de Utrechtse joden werden weggevoerd. Een grote wand met daaraan de namen van de slachtoffers en een bronzen sjofar herinneren daaraan.
Meer politie dan anders dus. Toen ik van mijn fiets stapte, zei een van de agenten me goedenavond. Natuurlijk groette ik terug, maar als zij mij niet een goede avond had toegewenst, was ik zonder boe of bah langs die agenten daar gelopen. Zo voelde ik me een beetje tot de orde geroepen en dat kan geen kwaad. Het maakte het makkelijker om me als mens tussen andere mensen te bewegen en me bij een vertrouwd groepje te voegen, mijn soort mensen.
Graag afficheer ik mezelf als menselijke mens. Net zozeer een mensenmens (vreselijk woord), maar eentje die meer oog en hart wil hebben voor het feit dat een ander allereerst mens is en niet primair deel van wat voor groep dan ook. Dat lukt vaak niet. Je kunt niet teruggaan naar de opmaat van veel ellende zoals die in 1938 in Duitsland werd ingezet op die negende november toen, zonder daarbij ook het heden te betrekken. In andere jaren waren anderen groepen van mensen in de wereld de slachtoffers die zich lieten vergelijken met de joden die moesten leven en sterven onder het naziregime van ooit. Nu kon je niet om de oorlog in Israël en Gaza heen. De tragiek daar is enorm en
complex, want iedereen is zowel elkaars vijand als belager en slachtoffer geworden.
Ik kan het me nogal makkelijk permitteren daarover een mening te hebben en ook om van mening te veranderen. Ik zit op de tribune van het wereldtoneel en kan roepen wat ik wil. In ieder geval kan ik die illusie koesteren. Voor een deel van de sprekers van donderdagavond gold dat niet. Je zal maar een keppeltje dragen. Daarom viel me de nuance op van de mensen die achter de microfoon kwamen te staan.
Even leek het fout te gaan. Toen ben ik vertrokken. Later hoorde ik dat de mensen die de nuance hadden willen kortwieken beleefd aan de kant zijn gezet. Maar goed, toen was ik al weg.
Gisteren liep ik niet mee in de klimaatmars in Amsterdam. Dat speet me wel. Ging het klimaat me niet ter harte? Maar ja, marcheren tussen eensgezinde gelijkhebbers maakt mij al heel snel kortademig. Op het nieuws zag ik hoe op het Museumplein de oorlog in Gaza het doel van de mars leek te gaan overschaduwen. Daar stond Greta Thunberg ineens met een andere pet op.
‘Ik kwam hier voor een klimaatdemonstratie, niet voor een politiek standpunt,’ onderbrak iemand haar. Ik was het helemaal met de man eens. Tegelijkertijd zongen de woorden van Jeroen van Merwijk door mijn hoofd: ‘Een oorlog tegelijk, één oorlog tegelijk […] Typisch weer zo’n frisse kijk van Jeroen van Merrewijk.’
Maar het kan niet, het lukt ons niet. Er is op 9 november 2023 geen 9 november 1938 zonder 7 oktober; er is geen wereld met een stijgende zeespiegel en stikstof zonder dat mensen elkaar ook om andere redenen te lijf gaan. En gezellig eensgezind demonstreren?
Een gezellige voetbalwedstrijd lukt al niet. Mensen zijn ingewikkelde dingen, vooral als je er een heel stel bij elkaar zet.