4 oktober 2024

De meeste schilderijen van Ben Viegers die je de afgelopen maanden kon zien in het Westlands Museum zijn weer ingepakt en op transport gesteld naar hun eigenaars. Dat kunnen ook kunsthandels zijn waar zijn werk te koop is. Op internet zie ik dat er regelmatig werk van hem te koop wordt aangeboden. Meestal is een werk al verkocht, maar een enkele keer kun je er nog eentje op de kop tikken. Twee keer zie ik een prijs, € 6400,=. Viegers heeft veel geschilderd, heel veel. Het zou wel eens om tweeduizend schilderijen kunnen gaan.
Hij raakte ze tijdens zijn leven al tamelijk makkelijk kwijt. Ook in Amerika en Duitsland. Zijn werk staat nog steeds in de belangstelling. Niet alleen wist het Westlands Museum een expositie van vooral zijn Westlandse werken samen te stellen, maar twee jaar geleden was er in het Noord-Veluws Museum ook een tentoonstelling van zijn werk, net als tien jaar daarvoor: de eerste expositie van dit museum was er eentje van Ben Viegers.
Viegers verhuisde als vijftiger van Den Haag naar Nunspeet. In de amper tien jaar (met onderbreking van enkele jaren) dat hij daar woonde en werkte heeft hij zijn oeuvre nog flink uitgebreid. Hij was een late epigoon van de Haagse School, maar zijn werk sloot aan bij wat er rond 1900 in de omgeving van Nunspeet geschilderd werd. Nunspeet was toen, zoals Laren, Domburg, Bergen, Oosterbeek, een schildersdorp.
Dat hij er veertig jaar later zo paste, zegt iets over zijn stijl. Een vernieuwer kun je hem niet noemen, al zie je wel dat zijn werk in de loop der jaren een lossere en vettere toets krijgt en ook dat hij meer lef krijgt om met kleur te werken, doorgaans later dan veel van zijn collega’s.
Hij hield trouwens ook van een flinke laag vernis. Die kom je nogal eens tegen. Ik hou daar wel van, ook al geeft dat op foto’s vaak een vertekening: glimlijnen worden akelige witte strepen. Als je voor een doek staat moet je je regelmatig uitrekken, of juist wat door je knieën gaan, beetje naar links, nee, beter naar rechts. En dat allemaal om een verraderlijke lichtval te trotseren. Nogmaals, ik hou daarvan. Een schilderij leeft daar immers ook een beetje van.
De tot de Veluwe bekeerde kunstschilder was dus van huis uit een Hagenaar en vandaaruit ging hij op stap om te schilderen. In de stad zelf, in Delft of Leiden, of in Maassluis, maar vaker naar het land in de omgeving van Den Haag. Hij bezocht de bollenstreek. En het Westland dus. Veel plaatsen zijn nog herkenbaar op zijn schilderijen, veel ook niet. Bijvoorbeeld omdat een schuit op verschillende plekken in de bocht van een brede sloot kan liggen, achter Poeldijk, of ergens onder Naaldwijk.
De geschilderde plek is één ding. Een andere is de datering. Die is er niet. Je kunt hooguit vanwege zijn ontwikkeling als schilder – kleurgebruik, licht en donker, toets – daarover iets zeggen. De onderwerpkeuze kan ook helpen: als hij eenmaal in Nunspeet zit hoef je niet meer op een Westlands bruggetje te rekenen.
Van Viegers wordt gezegd dat hij vooral autodidact is. Dat zal zo wezen, maar hij had weinig moeite met techniek. Hij had een soepele hand. Hij hoefde niet in gevecht met zijn materiaal, hoefde niet de weerbarstigheid van zijn eigen hand te overwinnen. Maar ook met zichzelf ging hij amper een gevecht aan. Een getormenteerde kunstenaar zal hij niet geweest zijn. Hij leverde steeds heel aantrekkelijk werk. Ik kan zo een paar doeken aanwijzen die ik graag mee zou nemen en die ik meteen in de woonkamer zou hangen.
Toch mis ik het gevecht, de weerbarstigheid en de obsessie. Viegers maakte plaatjes. Prettige plaatjes, maar wel plaatjes, illustraties. Ze zijn ook inwisselbaar. In het Noord-Veluws Museum hangt zijn werk tussen dat van andere coryfeeën die honderdtwintig tot zeventig jaar terug schilderden in de omgeving van Nunspeet. Het werk van die schilders is inwisselbaar. Was dit een Verburg, een Koning of een Viegers? vroeg ik me telkens af.
Misschien leent het werk van Viegers zich wel bij uitstek voor een experiment met kunstmatige intelligentie. Het bezoek aan de tentoonstelling van Viegers was een heerlijk dagje uit was. Goed gezelschap – Mente had zelfs een T-shirt aan met daarop tulpen die door Viegers geschilderd hadden kunnen zijn, prachtige omgeving. – het Westlands Museum kun je niet vaak genoeg bezoeken. En nu waren er dus de schilderijen die een prachtig beeld geven van een Westland dat ik graag nog wat vaker, op meer plekken, zou willen tegenkomen. De tentoonstelling werd zelfs nog met een maand verlengd, gelukkig maar. Maar nu is ie echt weg.